De afgelopen paar jaar is binnen het onderwijs stevig ingezet op het standaardiseren van leer- en werkprocessen en het zichtbaar en meetbaar maken van prestaties. Dit heeft ons veel opgeleverd (recent onderzoek laat bijvoorbeeld zien dat de CITO reken- en taalscores van leerlingen weer licht vooruit zijn gegaan), maar het heeft ons ook zeker wat gekost in relatie tot creativiteit, bewegingsvrijheid en werkplezier van leerlingen en leerkrachten op scholen. We zien langzamerhand een tegenbeweging opkomen – samen te vatten onder ‘het waarderend perspectief’ – van waaruit we de focus verschuiven naar energie, kracht, talent en successen. Vanuit de Genster Groep versterken we met veel plezier deze beweging! In deze blog meer informatie over wat het waarderend perspectief is en de kansen die het ons biedt voor verbeteren en vernieuwen van het onderwijs…
Wat verstaan we onder het waarderend en talentgericht werken?
Bij het waarderend- en talentgericht werken richt je met name de aandacht op ‘wat werkt’, je onderzoekt de positieve uitzondering. Niet het wegwerken van problemen staat centraal, maar juist het onderzoeken van successen, krachten en mogelijkheden. Deze manier van kijken creëert veiligheid voor de betrokkenen én versterkt het vertrouwen in eigen vermogens. Dit bevordert een gevoel van eigenaarschap en heeft een positief effect op de resultaten. Het is daarmee ook echt een andere manier van kijken naar groei en ontwikkeling.
Samengevat komt het er op neer dat je:
- Gelooft dat de oplossing voor een vraagstuk altijd al besloten ligt in het systeem zelf.
- Dat het de kunst is om deze oplossing (of kiemen) op te sporen, te verkennen en te vergroten.
- En dat dit proces vooral energie moet geven en de kans op succeservaringen in de toekomst vergroot, in plaats van dat het energie kost.
Om een recent voorbeeld te geven; Twee leerkrachten hebben een sociale vaardigheidstraining gevolgd en geven nu workshops aan kinderen op hun school. Het pedagogisch klimaat op deze school verdient even specifieke aandacht. We hebben deze leerkrachten gevraagd een dagdeel te verzorgen voor het hele team. Mooi om te zien hoe gewaardeerd en gezien ze zich voelden! Ook in de uitvoering maken ze gebruik van hun talent: de een presenteert vooral en de ander ontwikkelt het programma.
Wat kan deze waarderende manier van kijken betekenen voor het onderwijs?
Op het moment dat we waarderend en talentgericht werken binnen het onderwijs bieden we een veilige (leer-) omgeving en versterken we het vertrouwen in de vermogens van jezelf en de ander. Dit is essentieel voor krachtige leer- en ontwikkeltrajecten van leerlingen, leraren en directies. Door te vertrekken vanuit ‘wat werkt’ worden ook lastige vraagstukken beter bespreekbaar. Het denken in wat er wel kan, het voorstellen van een gewenste situatie en delen van successen geeft energie en motiveert.
Om een voorbeeld te geven; We weten dat leerlingen betere resultaten halen als de leerkracht een activerende instructie geeft. Vaak sluiten we echter niet aan op hoe de leerkracht dit van nature doet, maar reiken we een algemeen beproefd instrument of stappenplan aan waarmee de leerkracht zijn lessen kan verbeteren. Naast het feit dat dit veel weerstand kan oproepen (“Waarom vertel jij me hoe ik mijn lessen moet doen”) sluiten we onbedoeld vaak niet aan op het talent wat er wel degelijk in potentie is. De leerkracht gaat hierdoor twijfelen aan zichzelf en de manier waarop hij/zij lesgeeft. Het samen op zoek gaan naar succesvolle lessen maakt ontwikkeling persoonlijker, prettiger en kansrijker. Wat deed je daar wat werkte? Wat deden de leerlingen? En waar kan je nu op voortbouwen waarbij een activerende instructie mogelijk wordt?
Wat levert het op om zo met de leerlingen en elkaar te werken?
Als er aandacht is voor je passies, talenten en successen dan maak je veel positieve energie los. Het leidt tot duurzame groei, meer zelfvertrouwen en betrokkenheid. En het maakt problemen of ‘wat je niet leuk vindt’ makkelijker bespreekbaar. ‘Hoe zou je willen dat het er wel uitziet’?, ‘Waar wil je graag meer van zien?’.
Zo pakte een leerkracht het met een leerling aan: “Je bent een geweldige doorzetter. Hoe meer je dacht ‘ik kan het wel’, hoe beter het ging. Het lukte je om sorry te zeggen, om duidelijk nee te zeggen en om rustig te blijven als je gepest werd. Klasse. Tip: als iemand stom tegen je doet, wacht dan niet te lang met zeggen dat je het vervelend vindt. Dus voordat je zo boos bent dat je niet meer rustig kunt praten.”
Waarom levert de Genster Groep hier graag een bijdrage aan?
Wij hebben zelf ervaren dat het denken in mogelijkheden, het voorstellen van een gewenste situatie en delen van successen energie geeft en motiveert. Ook dat excelleren pas kan als je je vooral mag bezighouden met je talenten en kwaliteiten. Het leidt uiteindelijk tot duurzame verandering waarbij werkplezier, betrokkenheid, eigenaarschap en een focus op resultaten veel meer aanwezig zijn.
Wij zijn er echt van overtuigd dat het waarderend en talentgericht werken het onderwijs positieve energie geeft en de kans op succeservaringen zowel bij leerlingen als docenten en schoolleiders vergroot. Zo ontstaat beweging om het samen beter te doen voor de leerling!
Hoe gaat de Genster Groep hier de komende tijd concreet mee aan de slag ?
We hebben deze site ontwikkeld die gevuld gaat worden met informatie over ‘waarderend en talentgericht werken’, artikelen, belangrijke links, werkvormen enz. Het is echt een plek om inspiratie op te doen! Daarnaast hebben we een spel gemaakt met positieve afbeeldingen aan de voorkant (te gebruiken als sfeerkaarten) en waarderende vragen aan de achterkant. Deze vragen helpen om te kijken waar kansen liggen in de werkpraktijk om meer talentgericht te werken. Ook zijn we op veel scholen actief en ondersteunen we de vertaalslag naar de praktijk. Een mooi voorbeeld hiervan is een waarderend cultuur onderzoek gericht op het in kaart brengen van elementen van een professionele cultuur op een basisschool in Amsterdam.
Foto: Grad van Wijk
